Cukrzyca to przewlekła choroba obejmująca 3 MILIONY OSÓB W POLSCE I 400 MILIONÓW LUDZI NA CAŁYM ŚWIECIE.

       Cukrzycę dzielimy na:

• cukrzycę typu 2
• cukrzycę typu 1
• inne typy cukrzycy

       Zespół stopy cukrzycowej ( ZSC ) jest skutkiem niewyrównanej metabolicznie cukrzycy. Objawia się infekcją, owrzodzeniem, destrukcją głębokich tkanek stopy z zanikiem czucia ( neuropatia ) oraz chorobami naczyń obwodowych ( niedokrwienie, miażdżyca ). Stany te są zlokalizowane w kończynach dolnych, poniżej kostek.

       Osoby z cukrzycą bardzo często zmagają się z grzybicą, której nie można lekceważyć. Jeżeli grzybica zlokalizowana jest na stopach ( przestrzenie międzypalcowe, paznokcie ), przyspiesza lub bywa pierwotną przyczyną powstania owrzodzeń.

       Czynniki ryzyka zespołu stopy cukrzycowej:

• neuropatia obwodowa
• zmiany niedokrwienne tętnic kończyn dolnych
• zniekształcenie stóp
• obecność modzeli, odcisków, rozpadlin, hiperkeratoz, wkręcających się i wrastających paznokci
• długotrwały ucisk na stopy
• niewłaściwe obuwie
• niewłaściwa / nadmierna  higiena stóp lub jej brak
• ograniczona ruchomość stawów
• nie korzystanie z usług podologa lub zbyt rzadkie wizyty u podologa
• niekontrolowana hiperglikemia
• brak wiedzy ze strony chorego
• dyslipidemia ( nieprawidłowa gospodarka tłuszczowa ); niewyrównane nadciśnienie tętnicze
• długi czas trwania cukrzycy ; podeszły wiek pacjenta
• zaburzenia widzenia / ślepota / przewlekła choroba nerek / nikotynizm / alkoholizm

       Objawy świadczące o zmianach w obwodowym układzie nerwowym i naczyniach krwionośnych – występujących samoistnie i najczęściej w spoczynku lub nocą:

• mrowienie, uczucie stąpania po drobnych kamieniach ( parestazje )
• klujące, przeszywające, piekące bóle stóp
• kurcze mięśni łydek ( szczególnie nocą )
• zaburzenia chodu ( wrażenie stąpania po czymś miękkim )
• pieczenie, drętwienie
• nadwrażliwość na dotyk
• nieodczuwanie bólu, zaburzenia czucia
• nadmierne marznięcie stóp
• suchość skóry stóp, podatność na pękanie
• ból w łydkach
• brak wyczuwalnego tętna na tętnicy grzbietowej stopy
• utrudnione gojenie się ran ( ograniczony dopływ krwinek do tkanek stóp )

       ZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA DIABETOLOGICZNEGO W ZAKRESIE  PREWENCJI ZESPOŁU STOPY CUKRZYCOWEJ:

       Zalecenie 1

Systematyczna edukacja w zakresie właściwej i bezpiecznej pielęgnacji oraz higieny stóp i zapobiegania owrzodzeniom

       Zalecenie 2

Regularne zabiegi podiatryczne, usuwanie modzeli i hiperkeratoz

       Zalecenie 3

Systematyczne badanie stóp w kierunku zaburzeń czucia i niedokrwienia

       Zalecenie 4

Edukacja i systematyczne leczenie dotyczące innych czynników ryzyka takich jak palenie tytoniu, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe ( nieprawidłowe cholesterole ), niewyrównanie metaboliczne cukrzycy

       Zalecenie 5

Noszenie obuwia  / wkładek dostosowanych do kształtu stopy oraz odpowiednich skarpet z naturalnych materiałów

       Zalecenie 6

Wczesne wykrywanie i leczenie niedokrwienia kończyn

       Podstawą w zapobieganiu zespołu stopy cukrzycowej jest samokontrola i samopielęgnacja. Do codziennych czynności należy przywiązywać dużą uwagę i wykonywać je w sposób prawidłowy.

       Oto najważniejsze z nich:

       MYCIE STÓP:

• stopy należy umyć codziennie w letniej wodzie przez 2-3 minuty
• stóp nie należy moczyć zbyt długo i nigdy w gorącej wodzie!
• należy je dokładnie osuszyć , zwracając szczególną uwagę na przestrzenie międzypalcowe
• do mycia stóp najlepiej stosować delikatne mydła bądź emulsje o pH 5,5
• do wycierania stóp należy stosować miękkie ręczniki

       OGLĄDANIE STÓP:

• należy codziennie dokładnie oglądać cale stopy – grzbiety, podeszwy, przestrzenie między palcami, paznokcie
• należy zwracać szczególną uwagę na wszelkie podrażnienia, zaczerwienienia, otarcia, ranki
• o pomoc w obejrzeniu stóp można poprosić bliską osobę. Do tej czynności można użyć lusterko, które można położyć na podłodze
• osoby noszące okulary korekcyjne powinny tę czynność wykonywać w okularach

       NAWILŻANIE I NATŁUSZCZANIE:

• do nawilżania i natłuszczania stóp należy stosować preparaty z linii diabetic. Preparaty te mają bardzo przemyślany skład i odpowiednie stężenia poszczególnych składników
• skórę stóp należy nawilżać codziennie : należy zwracać uwagę aby była ona zawsze odpowiednio nawilżona i natłuszczona. Preparaty powinny się dobrze wchłaniać
• w przestrzeniach między palcami nie należy pozostawiać kremu ani talku
• talk należy stosować przy nadmiernej potliwości stóp

       ŚCINANIE PAZNOKCI I USUWANIE ZGRUBIAŁEGO NASKÓRKA:

• czynności te powinny być wykonywane przez podologa / podiatrę lub pielęgniarkę – średnio raz w miesiącu
• jeżeli nie jest możliwa wizyta w gabinecie podologicznym, to do skracania  paznokci w warunkach domowych  można użyć papierowego, delikatnego pilnika. Paznokcie zawsze powinny mieć optymalną długość ( nie mogą być za krótkie – powinny chronić opuszkę palca )
• zgrubiały naskórek powinien usuwać tylko podolog / podiatra lub pielęgniarka. Jeżeli nie ma takiej możliwości to można czynność tą wykonać na sucho delikatną papierową tarką – nie częściej niż raz w miesiącu
• nie należy stosować ostrych narzędzi i preparatów złuszczających / drażniących np. na bazie kwasów
• samodzielne usuwanie odcisków, modzeli, zbyt głębokie i niedokładne obcinanie paznokci zwiększa ryzyko powstania zespołu stopy cukrzycowej!

       ZAOPATRZENIE MIKROURAZÓW:

• niezbędne jest prawidłowe zaopatrywanie mikrourazów w odpowiednie opatrunki specjalistyczne, odciążenia, środki antyseptyczne, jałowe gaziki, bandaż

       DOBÓR SKARPET I RAJSTOP:

• skarpety, rajstopy i pończochy powinny być wykonane z naturalnych materiałów, nie mogą posiadać uciskowych ściągaczy i nie mogą utrudniać przepływy krwi i limfy
• nie należy nosić skarpet elastycznych ani pończoch samonośnych
• najlepszy kolor skarpet to biały – na nim widać ewentualne ślady skaleczeń i urazów
• poleca się skarpety bezuciskowe, bezszwowe, antybakteryjne, antygrzybicze; z jonami srebra, z naturalnego jedwabiu, z przędzy bambusowej; tlenkiem cynku, z wyciągiem z alg, z wełną z merynosów

       DOBÓR OBUWIA:

• buty powinny być bardzo wygodne, miękkie , elastyczne ; wykonane z miękkiej skóry lub zamszu , głębokie, z szerokimi noskami, na średnio twardej podeszwie
• idealnie jeżeli są to buty rekomendowane dla osób chorych na cukrzycę
• nigdy nie należy chodzić boso, szczególnie na działce i na plaży
• nie należy sznurować butów zbyt mocno
• nie należy nosić butów na gołą stopę
• buty należy kupować zawsze po południu, nigdy rano
• należy nosić specjalistyczne wkładki ortopedyczne, odciążające jeżeli są do tego wskazania – zarówno do kapci jak i obuwia na zewnątrz
• należy codziennie wykonywać odpowiedni zestaw ćwiczeń wzmacniających mięśnie nóg, stóp, które wspomagają również krążenie krwi
• przed włożeniem butów należy je sprawdzić, czy nie ma w nich niebezpiecznych, ostrych przedmiotów lub kamyków

       UWAGA !  Nieleczony ZSC może prowadzić do inwalidztwa i przedwczesnego zgonu.

       Prawidłowe leczenie ZSC  jest : interdyscyplinarne, czasochłonne i kosztochłonne. Zazwyczaj daje dobre efekty. Zmniejsza liczbę amputacji w 75-90 %. Poprawia jakość życia i wydłuża życie.

       Bardzo ważną rolą jest rola PODOLOGA!

       W wielodyscyplinarnym leczeniu  ZSC wymagana jest współpraca :

• lekarzy diabetologów
• internistów
• neurologów
• chirurgów naczyniowych
• ortopedów
• kardiologów
• nefrologów
• dietetyków
• pielęgniarek
• podiatrów
• podologów
• rehabilitantów
• psychologów
• szewców

       W zapobieganiu powikłaniom stopy cukrzycowej należy pamiętać o odpowiednim odżywianiu i aktywności fizycznej.

       Najważniejsza jest profilaktyka i tu dużą rolę do odegrania ma podolog. Do kompetencji podologa należy edukacja chorych na cukrzycę w zakresie codziennej pielęgnacji stóp przez dobór odpowiednich preparatów o starannie dobranym składzie, edukacja w zakresie codziennej obserwacji stóp, zasad prawidłowej higieny, uświadamiane o zagrożeniach wynikających z chodzenia boso, noszenia nieprawidłowego obuwia, ciasnych skarpetek, przemoczenia stóp, stosowania preparatów z kwasami itp.

       Podolog u pacjenta z cukrzycą systematycznie usuwa powstałe odciski, modzele, pękające pięty, rozpadliny, skraca prawidłowo paznokcie, jeżeli jest taka potrzeba nakłada klamrę ortonyksyjną na wrastający paznokieć. Osoby z cukrzycą nie powinny samodzielnie skracać paznokci i ścinać modzeli! Jest to zadanie podologa . Podolog wraz z fizjoterapeutą dobiera odpowiednią wkładkę ortopedyczną i obuwie. Stara się zrobić wszystko aby nie doprowadzić do powstania rany w obrębie stopy a jeżeli taką zauważy to natychmiast kieruje  do pielęgniarki specjalizującej się w leczeniu ran przewlekłych.

       Działania prewencyjne zespołu naszych podologów w Instytucie Podologii Suela – u diabetyków są niesłychanie ważne, gdyż minimalizują uszkodzenia i mają wpływ na ograniczenie liczby amputacji kończyn dolnych.

                                                                                 Podolog Małgorzata Popławska